 | 
 |
Hzl: İhsan ERKUL
Salât ü selâm, Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve
sellem)’e duyulan muhabbetin, bağlılığın, samimiyet ve sadâkatin ifâdesidir. Bu
açıdan birçok sırları barındırmaktadır. Nitekim İbn Ferhûn el-Kurtûbî “Hadâiku’l-envâr fi’s-salâti
ve’s-selâm ale’n-Nebiyyi’l-Muhtâr” adlı eserinde, salât
ü selâmdaki sırlan kâfiyeli bir anlatımla şöyle ifâde etmiştir:[1]
[2]
“Salâtü’l-Meliki’l-Cebbâr
Şefâatü ’ n-Nebiyyi ’ l-Muhtâr
El-iktidâu bil-Melâiketi’l-ebrâr
Muhâlefetü’l-münâfıkîne ve’l-küffâr
Mahvu’l-hatâyâ ve’l-ezvâr
Avnu alâ kazâi’l-havâici ve’l-evtâr
Tenviru’z-zevâhiri ve’l-esrâr
En-necâtu min dâri’l-bevâr
Duhûlu dâri’l-karâr
Selâmu’r-Rahîmi’1-Gaffâr”
1.
Salâtü’l-Meliki’l-Cebbâr:
Salât ü selâm getiren kimse, her şeyi emri altında
tutan ve bütün kâinâtm hâkimi olan Allah’ın salâtına nâil olur. Zira Hz.
Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem), bir hadîs-i şeriflerinde: “Kim bana
bir defâ salât ü selam getirirse, buna karşılık Allah Teâlâ da ona on misli
salât eder”1 buyurmuşlardır.
2.
Şefâatü’n-Nebiyyi’l-Muhtâr:
Salât ü selâm getiren kimse, Hz. Peygamber (sallallâhü
aleyhi ve sellem)’in şefâatine nâil olur. Ebû’d-Derdâ (radiyallâhü anh), Hz.
Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’den şöyle rivâyet etmiştir: “Kim, sabah
akşam bana on defa salavât getirirse, kıyâmet günü şefâatim ona ulaşır.”[3]
[4]
3.
el-İktidâu
bi’l-Melâiketi’l-Ebrâr: Her an ibâdet ve
tâatle meşgul olan meleklere uymuş olur. Nitekim Allah Kur’an’ı Kerîm’de: “Şüphesiz
ki Allah ve melekleri o Peygambere salât ederler. Ey iman edenler! Siz de O’na
salât edin; tam bir teslimiyetle selâm verin’’[5]
buyurmuştur.
4.
Muhâlefetü’l-münâfıkîne
ve’l-küffâr: Münâfık ve kâfirlere muhâlefet etmiş olur. Çünkü Hz.
Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’e salavât okumaları konusunda mü’minler
muhâtap alınarak, “Ey îmân edenler ”[6]
denilmiştir. Sahih olan görüşe göre, İslâm’ın fürûatıyla muhâtap olmalarına
rağmen kâfirler bu emrin dışında tutulmuşlardır. Çünkü Hz.
Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’e salavât okumak Allah’a yakın olma
sebeplerindendir. Bunun için kâfirler bu yakınlığa lâyık görülmeyip sâdece
mü’minler lâyık görülmüşlerdir.1
Huzeyfe (radiyallâhü anh)’dan rivâyet edildiğine göre,
Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem), şöyle buyurmuşlardır:
“Cumartesi günü bana çokça
salât ü selâm getirin. Çünkü Yahûdiler o gün bana çokça söverler. Kim cumartesi
günü bana 100 defâ salât ü selâm getirirse nefsini cehennemden âzâd etmiş olur,
şefâatim ona gerekli olur ve sevdiklerinden dilediklerine şefâat eder.
Pazar günü de Rumlara
muhâlefet edin.” Sahâbîler: “Ya Rasûlallah! Rumlara nasıl muhâlefet
edebiliriz?” diye soranca, Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem), şöyle
dedi: “O gün kiliselerine girip sâlibe taparlar ve bana söverler. Kim Pazar
günü sabah namazını kıldıktan sonra oturup güneş doğuncaya kadar Allah’ı tesbîh
eder sonra da iki rek’at namaz kılıp bana yedi defâ salât ü selâm getirir ise,
anne babası da bağışlanır. Duâ ederse Allah duâsını kabul eder, bir şey isterse
istediğini verir.”[7] [8]
5.
Mahvu’l-hatâyâ
ve’l-ezvâr: Salat ü selâm, kişinin hatâ ve günahlarının silinip,
affedilmesine vesile olur. Nitekim Übey b. Kâ’b (radiyallâhü anh)’dan rivâyet
edildiğine göre; “Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) gecenin dörtte
biri geçince kalkar ve şöyle derdi: “Ey insanlar, Allah’ı zikredin! Sarsıntı
gelecek, arkasından onu diğer bir sarsıntı izleyecek; ölüm bütün haşmetiyle
gelecek, ölüm bütün haşmetiyle gelecek”
Übey b. Ka‘b diyor ki: “ Ya Rasûlallah! Sana çok salât
ü selâm getirmek istiyorum, duânıın ne kadarım buna ayırayım,” dedim.
Rasûlullah: “Ne kadar dilersen” buyurdu. Ben: “Dörtte biri olur mu?” dedim.
Rasûlullah: “Ne kadar dilersen, fakat daha fazla yaparsan senin için daha iyi
olur” buyurdu. Ben, “Yansı olsa nasıl olur?” dedim. Rasûlullah: “Ne kadar
dilersen, fakat daha fazla yaparsan senin için daha iyi olur” buyurdu. Ben:
“Üçte ikisi kadar olsa” dedim. Rasûlullah: “Ne kadar dilersen, fakat daha fazla
yaparsan senin için daha iyi olur” buyurdu. Ben: “O zaman duânın hepsini sana
salât ü selâm getirmeye ayırayım” dedim. Rasûlullah: “O zaman isteklerin için
(salât ü selâm) sana kâfi gelir ve günahların bağışlanır.” buyurdu.[9]
6.
Avnu alâ
kazâi’l-havâici ve’l-evtâr: Salât ü selâm getiren
kimse, önemli ihtiyaçlanmn giderilmesinde Allah’ın yardımına nâil olur. Câbîr
(radiyallâhü anh)’dan rivâyet edildiğine göre, Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi
ve sellem) şöyle buyurmuştur: “Kim bana günde 100 defâ salât ü selâm getirirse,
Allah onun 70 tanesini âhirete, 30 tanesi dünyâya âit olan 100 ihtiyâcım
karşılar.”1
7.
Tenvîru’z-zevâhiri
ve’l-esrâr: Salat ü selâm getiren kimse, hem zâhirini hem bâtınını
nurlandırmış olur. Ebü’l-Muzaffer şöyle demiştir: “Bir gün Ka‘b’ın mağarasına
girdim. Yolumu şaşırdım. Birden bir adam gördüm. O bana şöyle dedi: “Yanımda
yürü” Onunla beraber yürüdüm. Kendi kendime: “Bu adam belki de Hızır’dır”
dedim. O’na “İsmin nedir?” diye sordum. O da: “Hızır” dedi. Onunla
beraber bir arkadaşını daha gördüm. Ona da “Senin ismin nedir?” diye sordum.
“İlyas ibn Şam” dedi. Allah size merhamet etsin, siz Muhammed (sallallâhü
aleyhi ve sellem)’i gördünüz mü?” dedim. “Evet” dediler. Ben de: “Allah’ın güç
kuvveti aşkına, bana O’ndan bir haber verin ki, onu sizden rivâyet edeyim.”
dedim. “Biz Rasûlullah (sallallâhü aleyhi ve sellem)’in “Muhammed aleyhissalâtü
vesselâma salât getiren bir mü’minin kalbini, Allah o salât sebebiyle, basiret
sahibi yapar ve nurlandırır” buyurduğunu işittik dediler.”[10] [11]
8.
en-Necâtu min
dâri’l-bevâr: Salât ü selâm getiren kimse helâk edici cehennem
yurdundan kendini kurtarmış olur. Enes b. Malik tarafından rivâyet edilen bir
hadîste Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: “Kim
bana bir defâ salât ü selâm getirirse Allah ona on defâ salât eder, on defâ
getirene yüz defâ salât eder. Kim de bana yüz defâ salat ü selâm getirirse,
Allah onun iki gözünün arasına nifaktan ve ateşten kurtuluş berâtı yazar ve
kıyâmet gününde şehîdlerle birlikte iskân eder.”[12]
9.
Duhûlü dâri’l-karar: Salât ü selâm getiren kimse, devamlı kalacağı cennet yurduna girer. Nitekim
Ebû Hafs (radiyallâhü anh), Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’in
şöyle buyurduğunu rivâyet etmiştir: “Bir kimse, bana günde 100 kez salavât-ı
şerife getirirse, cennetteki mâkâmını görmeden ölmez.”[13]
10. Selâmü’r-Rahînıi'l-Ğaffâr: Salât ü selâm getiren kimse,
günahları bağışlayan ve merhametli olan Allah’ın selâmına nâil olur. Nitkim Ebû
Talha (radiyallâhü anh) dedi ki: “Bir gün, Rasûlullah (sallallâhü aleyhi ve
sellem) yüzünde bir sevinç olduğu halde geldi. Kendisine: “Ya Rasûlallah!
Yüzünüz de bir sevinç görüyoruz, dedik. Buyurdular ki: “Bana Melek geldi ve şu
müjdeyi verdi: “Ey Muhammedi Rabbin diyor ki: Sana salât okuyan herkese, benim
on rahmette bulunmam, selâm okuyan herkese de benim on selâm okumam, sana
(ikrâm olarak) yetmez mi?”1
Anlaşılan o ki, O’na getirilen salâl ü selâmlar,
gerçek sırrı tam bilinmese de birçok müjdeyi barındırmaktadır. Bütün bu
sırların, salât ü selâm getiren kimseye dünyâ ve âhiret saâdetini müjdelediği
anlaşılmaktadır. Her şeyden önce, O’na getirilen salavât, Hz. Peygamber’in
şefâatine inşam çekip götüren birer vesîleyse. şüphesiz bu en büyük mükâfattır.
Salât ü Selâmın
Diğer İbâdetlerde Bulunmayan Hikmetleri
Salât ü selâm, diğer ibâdetlere nisbetle Allah’ın
katındaki en sevimli ibâdet olması hasebiyle, onda diğer ibâdetlerde olmayan
bir takım hikmetler bulunmaktadır. Yanyalızâde eserinde bu husûsa dâir yedi
hikmetten bahseder[14]
[15]:
1. Salât ü selâm okuyan kimse “O’na yaklaşmaya yol
arayın”[16]
âyetinin emri gereğince Allah’a vâsıl olmada en büyük vesile olan Hz. Peygamber
(sallallâhü aleyhi ve sellem)’i kendisine vesîle yapmış olur. Allah katında ise
O’ndan daha muhterem ve kıymetli bir vesile ve vâsıta yoktur.1
2.
Hz. Peygamber
(sallallâhü aleyhi ve sellem)’in şerefini yüceltmek ve O’nu ta‘zîm etmek için
nazil olan “Ey imân edenler! Siz de O’na salât edin ve tam bir teslimiyetle
selâm verin’’[17] [18] ayetinde
geçen bu İlâhî emre tâbi olmakla dâreyn saâdeti elde edilir.[19]
Zîrâ rivâyet edildiğine göre, Hz. Musâ’ya Allah şöyle buyurmuştur: “Ya Mûsa! Senin sözün diline, kalbî düşüncelerin
kalbine, rûhun cesedine ve gözünün nûru gözüne ne kadar yakınsa, ben sana daha
yakın olayım ister misin?” Hz. Mûsa cevâben: “Evet ya Rabbî isterim” demesi üzerine Allah: “O zaman
Muhammed üzerine çok salât ü selâm oku”[20] demiştir.
Bundan Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’in Allah indindeki kadr u
kıymetinin ne derece büyük olduğu ve O’na salât ü selâm getirmenin ne kadar
matlûb-ı İlâhî olduğu anlaşılmaktadır.[21] Aym
şekilde yukardaki rivâyetten salât ü selâmın Allah’a yakın (kurbiyyet) olmaya
vesîle olduğu anlaşılmaktadır.
3.
Bizzat Allah ve
melekleri, Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’e salât ettikleri için,
mü’minlerin de Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’e sevgilerini
belirtmek ve O’nu yüceltmek maksadıyla Allah ve meleklerine ittibâ edip, salât
ü selâm getirmekle nâil olacakları iktidâr başka hiçbir ibâdette yoktur. Zîrâ
Allah’ın bizzat yaptığı bir işi, kuluna da yapmasım emretmesi ve o kulun da bu
İlâhî emri yerine getirmesiyle kavuşacağı nzâ-i İlâhî hiçbir ibâdette yoktur.[22]
4.
Salât ü selâmla
meşgûl olan kimsenin, Allah’ın rızâsına, nice bereketlere, büyük mükâfatlara ve
günahların afvına nâil olacağına dâir Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve
sellem)’den birçok hadîs rivâyet olunmuştur. Başka hiçbir ibâdetin faziletine dâir
bu kadar hadîs rivâyet olunmamıştır.[23]
5.
Mü’minlerin dünyada
yaratılmalarından îtibâren âhirette cennete girinceye kadar vâsıl olacakları
bütün İlâhî nimetlere vâsıta ve vesîle olan Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve
sellem)’e salât ü selâm getirmeleri, O’nun sayesinde nail oldukları İlâhi lütûf
ve ihsânlara bir şükrân ifâdesidir. Bu şükrân da başka bir ibâdetle îfâ
olunamadığından, salât ü selâmın üstünlüğüne başka hiçbir ibâdet denk olamaz.1,
6.
Ruh terbiyesinde
ciddî tesirinin tecrübe edildiği salât ü selâm husûsunda bütün Ehlullah
ittifakla şöyle söylemişlerdir: “Salât ü selâm, mürşid-i kâmil
bulamayan kimselerin irşâd ve terbiyesi için, mürşid-i kâmil mâkâmına kâim
olur.”[24] [25]
7.
Bir kimse salât ü selâmla
meşgul olursa o kimsenin kemâl ve tekemmülüne bir i‘tidâl hâsıl olur ki, bu
i’tidâl yalnız salât ü selâma mahsus bir “sırr-ı mektûm” olduğundan,
başka bir ibâdette yoktur. Zîra mürşidsiz yapılan diğer ibâdet, vird ve
zikirlere çokça devâm edildiğinde elde edilen nûrâniyyet ve levâmi‘, sâlikin
beşerî sıfatında inhirâf ve şiddetli bir harâret peydâ eder. Hâlbuki salât ü
selâm hem zikrullahı hem de duâ ile berâber zikr-i Rasûlü kapsadığından, ne
kadar çok okunursa okunsun, letâife mâ-i lezîz gibi olduğundan, tarikat
makamlarından hâsıl olan hayret, inhirâf ve şiddetli harâret gibi halleri
serinletip dindirmekle beraber, sâlikin nüfûsunu güçlendirip, söz konusu
olumsuzlukların düzelmesinde ona yardım eder. Salât ü selâm kendine mahsûs olan
bu özelliğinden dolayı, mürşid-i kâmil bulamayanların irşâd ve terbiyesinde
mürşid-i kâmil makâmına kâim olur.[26]
B.
Salât ü Selâmın Değeri
Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’e salât ü
selâm getiren kişi bununla, Allah’ı zikretmiş, nimetlerine şükretmiş, Hz. Peygamber
(sallallâhü aleyhi ve sellem)’in adını anmış ve O’nun için Allah’tan mükafât
istemiş olmaktadır. Bunun için salât ü selâm, Allah’ın varlığım ikrâr, ilmini,
kudretini ve irâdesini tasdik etmiş olmak demektir. Diğer bir ifâde ile salât ü
selâm getiren mü’min, amellerin efdalini ve îmâmn tümünü kapsayan bir ibâdeti
icrâ etmiştir.[27]
Allah’ın bizzat kendisi ve melekleri, Hz. Peygamber
(sallallâhü aleyhi ve sellem)’e salât etmektedirler.1 Bu yüzden
müminlerin Allah’a ve meleklerine ittibâ edip, Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi
ve sellem)’i sevmek ve yüceltmek maksadıyla getirdikleri salât ü selâmdan
dolayı elde edecekleri feyiz ve bereketin başka bir ibâdette bulunmadığı ulemâ
tarafından bildirilmiştir.[28]
[29]
Zira Allah’ın bizzat yaptığı bir işi, kuluna da yapmasını emretmesi ve o kulun
da bu emre ittibâ etmesiyle elde edeceği nzâ-i İlâhînin tahmin ve tasavvuru
mümkün değildir.[30]
Ebu’l-leys es-Semerkandî, salât ü selâmın diğer ibâdetlerden daha
faziletli olduğunun anlaşılması için, Ahzâb 56. âyete bakılmasının yeterli
olacağını söylemiştir. Nitekim âyete bakıldığında dikkat çeken husus şudur ki;
Allah diğer ibâdetleri yapmaları için kullarına emrederken, salât ü selâm da
önce kendisinden başlamaktadır. Sonra salâtı meleklere sonra da müminlere
emretmektedir. Bu durum ise, salât ü selâmın değerini açıkça ortaya
koymaktadır.[31]
Vâhidî’nin senediyle el-Asmaî şöyle demiştir:
“Mehdî’yi Basra’nın minberinde şöyle derken duydum. Allah, önce kendisinin
yaptığı ve daha sonra meleklerinin yaptığı bir şeyi sizlere emretmiştir.
Peygamberinin şerefini yüceltmek için, “Allah ve melekleri, Peygamber
üzerine salât ederler. ”[32]buyurmuştur.
Bu şerefi peygamberler içerisinde Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’e
bahşettiği gibi, O’na salât etmeyi de ümmetler içerisinden sizlere tahsis
etmiştir. Allah’ın bu nimetine karşı şükrederek ve Peygamberine çokça salavât
getirerek mukâbelede bulunun.”[33]demiştir.
Hz. Ebûbekir (radiyallâhü anh)’ın şu sözü salât ü selâm ibâdetinin faziletini
ortaya koymaktadır: “Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’e salât ü
selâm getirmek, soğuk suyun ateşi söndürmesinden daha etkili bir şekilde
günahları yok eder, söndürür. Yine salât ü selâm köle âzâd etmekten daha
efdaldir. Çünkü köle âzâd etmek cehennemden kurtulup, cennete girmek için
yapılan bir davramştır. Fakat salât ü selâm Allah’ın selâmının karşılığıdır.
Allah’ın selâmı ise bin iyilikten (hasene) efdaldir.”[34] demiştir.
Yine bu husûsta, Sehl Tüsterî: “Salavât, ibâdetlerin en üstünüdür. Çünkü
Allah, salâtı başta kendisi ve melekleri yaptıktan sonra müminlere emretmiştir.
Diğer ibâdetlerde ise böyle değildir. Yani Allah diğer ibâdetleri kullarına
emreder fakat kendisi yapmaz.” demektedir.1
Kulun Rabbine karşı yaptığı duası ve O’ndan bir şeyler
istemesi iki kısımdır: Birincisi, önemli ihtiyaçlarım, olmasım arzu ettiği
şeyleri kendi adına Allah’tan istemesidir. İkincisi, salât ü selâm getirerek,
Allah’ın Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’i senâ etmesini, şerefini
artırıp kadrini yüceltmesini istemesidir. İbnü’l-Kayyîm’e göre kulun bunu yapmasını
Allah ve Rasûlü sever. Kim bunu kendi istek ve arzularına tercih ederse, Allah
ve Rasûlü’nün sevdiklerini, kendi sevdiklerine tercih etmiş olur. Allah da, onu
diğer kullarına tercih eder. Çünkü “elcezâu min cinsi’l-amel”[35]
[36]
denmiştir. O’na göre bu, kul için öyle bir şereftir ki, salât ü selâm getirmek
kula hiçbir fayda sağlamasaydı bile, sadece bu şeref kul için yeterli olurdu.[37]
Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’e yapılan
salât, O’nun aslında salâta olan ihtiyacından dolayı değildir. Çünkü Hz.
Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’e, Allah salât etmiştir. Allah’ın salât
ettiği bir kimsenin, meleklerin ve mü’minlerin salâtına ihtiyacı yoktur.[38]
Salât ü selâm ancak O’na duyulan saygıyı, hürmeti, bağlılığı ifâde etmek
içindir. Nitekim Allah, hiç ihtiyacı olmadığı halde kullarına, kendisini çokça
anmalarını farz kılmıştır.[39]
Salât, ancak Allah’ın kullarına bundan dolayı mükâfât vermesi, şefkat ve
merhamet göstermesi ve kullarının da, Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’e
olan saygılarını ortaya koymaları içindir.[40] Bunun
yamnda Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’e salavât getirmek, Allah ve
melekler ile aynı işte birleşmek demektir. Bu da kul için fevkalâde heyecan
verici bir birlikteliktir. Ümmet içinse en büyük şereftir.[41]
Peygamber ve ümmet ilişkisinde müslümanların nasıl bir
yol izlemeleri gerektiği Kur’an-ı Kerîm’in muhtelif ayetlerinde beyân
edilmiştir. Bu ilişki çerçevesinde, Kur’an’da beyân edilen hususlardan biri de ümmetin
peygamberine salât ü selâm getirmesidir.
Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’e
getirilen salât ü selâmın kabûlü hususunda bazı ulemâ; Allah’a, O’nun emrine ve
meleklerine iktidâ etmek, Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’in şâmm
yüceltmek ve nzâ-i İlâhî’ye nâil olmak gibi hâlis bir niyetle getirilen salât ü
selâmın Allah’ın indinde mutlaka kabûl olacağı (kabûlü kat‘î) görüşünü
savunmuşlardır. Yani bu görüşü kabûl eden âlimlere göre, salât ü selâm getiren
kimse, konuyla ilgili Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’in sahîh
hadîslerinde rivâyet olunan müjdeye, mutlaka nâil olacağım söylemişlerdir. Bazı
ulemâ ise, gâlib-i zann ile kabûlü zannîdir diyerek salât ü selâm getiren
kimsenin hadîslerde geçen müjdeye nâil olmasının, olmamasından daha kuvvetli
olacağı görüşünü benimsemişlerdir.1
Ebû Süleyman ed-Dârânî[42] [43],
bir kimsenin Allah’tan bir şey isteyeceği zaman, Hz. Peygamber (sallallâhü
aleyhi ve sellem)’e salât ü selâmını artırmasını sonra isteğini Allah’a arz
etmesini ve duâsım salât ü selâm getirerek tamamlamasını tavsiye etmiştir. Zîra
ona göre, Allah Teâlâ iki salât ü selâm arasında yapılan duâyı kabûl buyurur.
Bu görüşüne binâen, “Allah kerem sâhibidir. İki
makbûl salât ü selâmın arasında makbûl olmayan bir şey bırakmaz”[44] demiştir.[45]
Nitekim Hz. Ali (radiyallâhü anh)’dan rivâyet edildiğine göre Hz. Peygamber
(sallallâhü aleyhi ve sellem): “Hiçbir duâ yoktur ki, semâ
ile arasında bir perde olmasın. Tâki Hz. Muhammed’e salât ü selâm getirinceye
kadar. Bunu yapınca perde yırtılıp duâ (göğe) çıkar. Salât ü selâm getirmeyince
duâ geri döner.”1 buyurmuştur.
Ahmet bin Mübârek[46] [47]’in
naklettiğine göre, şeyhi Abdülaziz Debbâğ[48], Hz.
Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’e salât ü selâm getiren herkesin salât
ü selâmının kesin olarak kabûl olunacağım iddia edenlerle, aym görüşte
değildir. Şeyh Abdülaziz Debbağ’a göre, Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve
sellem)’e getirilen salât ü selâm, amellerin en üstünüdür. Ayrıca salât ü selâm
cennetin etrafındaki meleklerin zikridir. Melekler her salât ü selâm
getirdiklerinde cennet artıp genişlemektedir. Bu salât ü selâmın bereketiyle
olmaktadır. Fakat ona göre, getirilen her salât ü selâmın mutlaka kabûl
olunacağı kestirilemez. Zîrâ salât ü selâm temiz bir zattan temiz bir
kalpten çıktığında makbûldür. Çünkü temiz bir zattan çıkan salât ü selâm,
gösteriş ve kendini beğenmişlik gibi hastalıklardan uzak olarak söylenmektedir.[49]
Muhlasaru’l-akîde’nın müellifi Seyyid Muhammed bin Yûsuf es-Senûsî (ö.895/1490)’ye, fukahâdan
bazısının, Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’e salât ü selâm getiren
herkesin salât ü selâmının kabûl olunup reddolunmayacağını söylediklerini,
kendisinin bu hususta ne düşündüklerini sormuşlardır. İmam Senûsî, Şâtıbiyye
şârihi Ebû İshâk[50]’ında
böyle bir soruyla karşılaştığım söylemiştir. İmam Senûsî’ye göre, eğer salât ü
selâm getiren kimsenin mutlaka salât ü selâmının kabul olunduğu söylenecek
olursa, o zaman o kimsenin hüsn-i hâtime (güzel son) üzere bulunduğu da
söylenmelidir. Halbuki bir adamın ömrünün sonunun iyi veya kötü olacağı
meçhûldür. Bu hususta âlimlerin ittifâkı vardır. O’na göre salât ü selâmın
kabûl olunmasının mânâsı şudur: Allah Teâlâ salât ü selâm getiren kişinin
hüsn-i hâtimesine hükmetmişse, kader çizgisini öyle hazırlamışsa, o zaman
kişinin Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’e getirmiş olduğu salât ü
selâmın sevabını makbûl ölçüde bulur. Bunda hiç şüphe yoktur. Çünkü Allah’ın
fazl u keremi sonsuzdur. Salât ü selâm, eğer sahibinden Hz. Peygamber
(sallallâhü aleyhi ve sellem)’e sevgiyle getirilirse o takdirde, salât ü
selâmın kesinlikle kabûl olunduğu söylenilebilir.1
Hz. Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’e hâlis
niyetle getirilen salât ü selâm hakkında, ya kabûlü kat‘îdir veya gâlib-i zann
ile kabûlü zannîdir deyen Şeyh Yûsuf Yanyavî bizim de iştirak ettiğimiz şu
görüşü beyân eder: “İster kabûlü kat‘î olsun ister zannî olsun, salât ü
selâmın okunmasında başka ibâdetlerde olmayan bir takım feyiz ve bereketler
vardır. Hal böyle olunca kul, salât ü selâm tarîkim tecrübe ettiğinde, başka
ibâdetlerde bulamayacağı feyiz ve bereketleri elde eder.”[51] [52]
Sh: 68-79
Kaynak: İhsan ERKUL,
Yanyalızâde’nin El-Meslekü’l-Kavî Li Tahsıli’t-Tarıki’l-Üveysı Risâlesi
Ve Tasavvufta Üveysîlik, T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
İlahiyât Anabilim Dalı Tasavvuf Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi ,İstanbul 2006
[1] Geniş bilgi için bkz. Kastalânî, Mesâlikü’l-hunefâ, s. 207-250; Metâliü’l-meserrât, s. 15,16;
en-Nebhânî, Efdalü’s-salavât s. 46-56, Selahattin
Yıldırım, a.g.e., s. 61-104.
[2] Metâliu’l-meserrât, s. 15; el-Meslekû’l-kavî, s. 16-17;
en-Nebhânî, Efdalü’s-salavât ala Seyyidi’s-sâdât, s.50 (Aynı eserin
trc. İçin, bkz. En Faziletli Salavât-ı Şerifeler, Cevher yayınevi,
İstanbul, tarihsiz, s. 71- 72.
[4]Heysemî, Mecmau’z-zevâid, X, 120; Münâvî, Feyzü’l-kadîr, VI, 169;
en-Neysâbûrî, Şerefli’l-Mustafâ, V, 77; (bkz.
Selahattin Yıldırım, a.g.e., s. 69). Hz.
Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem), ezân işittiği zaman, “Allahümme
Rabbe hâzihi da‘veti’t-tâmme...” duasını okuyan kimsenin şefâatine nâil
olacağını buyurmuştur. Mü’minlerin bu duada O’nun için istediği “vesile”
Hz.Peygamber (sallallâhü aleyhi ve sellem)’ın şefâatçi kılınmasının talebidir.
(Buhârî, Ezân, 8; Ebû Dâvud, salât, 28,; Tırmizî, salât 157; Nesâî, Ezân, 38,
(2,26); İbn Mâce, Ezân, 4.
[9] Ahmed b. Hanbel, Müsned, V, 136; Beyhakî, Şüabu’l-îmân, II, 187; Heysemî, Mecmau’z-zevâid, X, 160; Arıca bkz.
İbrahim Canan, ag.e., c. VII, s. 142-143.
[10] Beyhakî, Şüabü’l-îmân, III,
111; es-Sehâvî, a.g.e., s. 271; İsmail Hakkı
Bursevî, a.g.e., s.
230.
[11] Bkz. Firûzâbâdî, es-sılâtü
ve’l-büşer, s. 84, no:112; Aynı eserin Türkçe trc. için, bkz.
H. Hafız Mustafa Demirkan, H. Hafız İsmail Tavman, Rasûlullah
(sallallâhü aleyhi ve sellem) Üzerine Salavât-ı Şerîfe Getirmek, Konya
1998, s. 71-72.
[13] Terğîb ve
Terhîb, Hikmet Yayınları, 1984/1986, c. III, s. 518, No:22;
Firûzâbâdî, a.g.e., Beyrut
1985, s. 49, no: 20; Türkçe trc. İçin bkz, H. Hâfız Mustafa Demirkan, H. Hafız
İsmail Tavman a.g.e., s.
31.
[26] a.g.e., s. 98. Altıncı ve
Yedinci maddelerle ilgili konular, “Salât il
Selâm ve Seyr u Sülük” başlığı altında işlenecektir.
[27] İbnü’l- Kayyim el-Cevziyye, Cilâu’l-efhâm s. 310; Kastâlânî, Mesâlikü’l-hunefâ, s. 208-209; Nebhânî,
Efdalü’s-salavât
alâ seyyidi's-sâdât, s. 52; en-Nebhânî, Saâdetü’d-dâreyrı, s. 46; Selahattin
Yıldırım, a.g.e., s. 91-92.
[33] en-Nebhânî, Efdalü’s-salavât, s. 12; es-Sehâvî, a.g.e., s. 89-90; İsmail
Hakkı Bursevî, a.g.e., c. VII, s. 223.
Ayrıca bkz. Selahattin Yıldırım, a.g.e., s. 50-51.
[40] Fahrettin er-Râzî, Tefsîr-i
Kebîr, (Trc. Suat Yıldırım, Lütfullah Cebeci, Sâdık Kılıç,
Sâdık Doğru), Ankara 1994. c. XVIII, s. 291; Mesâlikü’l-hunefâ, s.
87.
[43] Kara Dâvûd, Delâil-i
Hayrât şerhinde Ebû
Süleyman ed-Dârânî hakkında şunları söyler: “Asıl adı, Abdurrahman
b.Atiyye’dir. Kendisi Dârân’lıdır. Dârân, Şâm köylerinden birinin ismidir. Bu
zât, oranın ileri gelen tarikat şeyhlerinden ve büyük âlimlerindendir. Zühd ve
takvâda kâmil, fâzıl bir kimse idi. Asrında yaşayan büyük şeyhlerin
meşhûrlarındandı. (h.215/m.830) senesinde vefât etmiştir. Ayrıca Kara Dâvûd, “Şeyh
Ebû Süleyman Dârânî bu gizli sırrı beyân etmek sûreti ile; ümmet-i Muhammed’e
işlerini kolaylıkla nasıl halledebileceklerinin yolunu göstermiş oldu”
demiştir, (bkz. Kara Dâvûd, Delâil-i
Hayrât Şerhi, Sad. Abdülkadir
Akçiçek, s. 29-30).
[44] İbn Kayyim el-Cevziyye, Cilâu’l-efhâm, s. 291; Aclûnî, Keşfü’l-hafâ, 2/39 (1620); Cezûlî,
a.g.e., Semerkand yayınları,
İstanbul 2006, s. 8; Şerhu’s-salâti’l-meşîşiyye, s. 44; Kara Dâvûd, a.g.e., s. 29- 30.
[45] Ebû Süleyman ed-Dârânî salât u selâmın
“kabûlü kat’îdir” görüşünü benimseyen ulemâdandır, bkz. Şerhü’s-
salâti’l-meşîşiyye, s. 44.
[47] Ahmet bin Mübârek, Şeyhi Abdülaziz
Debbağ’dan işittiklerini el-İbrîz (2 cilt) adlı
eserinde anlatan yazardır, bkz. Firûzâbâdî, a.g.e., trc. H. Hâfız
Mustafa Demirkan, H. Hafız İsmail Tavman, s. 103.
[48] Abdülaziz Debbağ, XII. asır Fas
bölgesinde yetişmiş büyük bir âlim ve tasavvuf büyüğüdür, bkz. Firûzâbâdî, a.g.e., trc. H. Hâfız
Mustafa Demirkan, H. Hâfız İsmail Tavman, aynı yer.
[50] Ebû İshâk eş-Şâtıbi, “Kabûlü kesin
olmayan diğer ibadetlerin aksine salât U selâm mutlaka kabûl edilir.” görüşünü
benimseyenlerdendir, bkz. Şerhü’s-salâti’l-meşîşiyye, s. 44.